Soybağının Reddi Davası Nedir ?
Soybağı, çocuk ile ebeveynleri arasındaki hukuki bir bağdır. Biyolojik bir bağ değildir. Başka bir ifadeyle, bir kimsenin biyolojik annesi veya babası olmayan kişiler de nüfus kayıtlarında annesi veya babası olarak gözükebilir ve soybağı kurulabilir. Çünkü soybağı, hukuki kurallara göre kurulan bir bağdır.
Soybağının reddi davası yalnızca baba ve çocuk arasındaki soybağının ortadan kaldırılması halinde gündeme gelir. Hukuken bir çocuk ile gerçek annesi arasındaki bağın kaldırılması mümkün değildir. Çünkü anne ile çocuk arasındaki soybağı, doğum ile kalıcı olarak kurulur. Eğer çocuğun annesi nüfusa yanlış kaydedilmişse, çocuk ile anne arasındaki soybağı yalnızca nüfus kaydının düzeltilmesi ile mümkündür. Bu dava soybağının reddi davasından farklı bir davadır. Bu yazımızda yalnızca soybağının reddi davasından bahsetmekteyiz.
Soybağının Kurulması Nasıl Olur ve Önemi Nedir?
Bir kadın (anne) doğum yaptığı esnada kendisi ile evli olarak gözüken erkek Medeni Kanun hükümleri uyarınca baba olarak soybağını kazanır. Soybağının en yaygın kurulma şekli evlilik yoluyla kurulan soybağıdır. Bu bakımdan, anne ile evli olan erkek biyolojik baba olmasa dahi (hatta erkeğin kendisi de bu durumu biliyor ve çocuğu istemiyor olsa dahi) çocuk ile soybağı kurulur. Çocukla kurulan soybağı ise çocuğun kendisine mirasçı olması ve çocuğa bakımla yükümlü olmak (örn. nafaka yükümlülüğü) gibi oldukça önemli hukuki sonuçlar doğurur.
Anayasa Mahkemesi Kararı ile Değişen Hukuki Durum
Aşağıda dikkat çekeceğimiz Anayasa Mahkemesi kararından önce (eski dönemde) baba ile çocuk arasında kurulan soybağı, yalnızca kocanın veya çocuğun açacağı davalarla ortadan kaldırılabilirdi. Zira Türk Medeni Kanunu’nun 286. maddesinin birinci fıkrası “Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir, bu dava ana ve çocuğa karşı açılır” şeklindeydi. Bu nedenle nüfus kayıtlarında baba olarak gözüken kişinin gerçek baba olmadığını bilmesi halinde dahi, annenin soybağının reddi davası açma hakkı yoktu. Bir başka deyişle, çocuğun annesi biyolojik durum ile hukuki durumun örtüşmediğini bilmesine rağmen dava açamazdı. Eğer çocuk veya baba bu davayı açmazsa, anneler çocuğun soybağının nüfusta o kimse ile bağlantılı gözükmesine katlanmak zorundaydı.
Anayasa Mahkemesi, 26.07.2023 tarihli ve 2023/37 Esas 2023/140 Karar sayılı (20.10.2023 tarihli R.G.’de yayınlanan) kararı ile Türk Medeni Kanunu’nun 286. maddesinin birinci fıkrasını Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir. Zira Anayasa Mahkemesine göre “Çocuğun biyolojik babası olmayan koca ile arasında soybağı ilişkisinin mevcut olması ananın özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkını ihlal edebileceğinden ana tarafından babalık karinesinin çürütülmesi için yargı mercilerine başvurulabilmesi etkili başvuru hakkının bir gereğidir.”. Bu nedenle ilgili hüküm Anayasa’nın 20. ve 40. maddelerine aykırı bulunmuş ve iptal edilmiştir.
Fakat dikkat çekmek gerekir ki Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararı henüz yürürlüğe girmemiş olup, 20.07.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir. Zira yıllardır uygulanan bu kuralın aniden iptal edilmesi nedeniyle doğabilecek hukuki boşluktan çekinen Anayasa Mahkemesi, bu iptal kararının Resmi Gazetede yayınlandığı tarihten itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. O nedenle, mevcut durumda hala annenin bu davayı açma imkanı bulunmamaktadır. Bu bakımdan, güncel hukuki durumun takibi ve Medeni Kanun’da dava açma sürelerine dair sınırlamalara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararına bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.
Comments